Niegdyś Kleszczele słynęły z wyrobów garncarskich, charakteryzujących się różną wielkością i kształtem, zależnie od przeznaczenia. Jeszcze w okresie powojennym popularne były tu tzw. “Hładyszki”, czyli gliniane naczynia bez ucha, dawniej używane do zbierania śmietany. Dla zachowania tradycji w pamięci mieszkańców, budynek Miejskiego Ośrodka Kultury, Sportu i Rekreacji otrzymał nazwę “Hładyszka”. Cichym marzeniem było utworzenie pracowni garncarskiej co udało się sfinalizować w roku 2020.
Po kilku latach prężnej działalności pracowni przyszedł czas na poszukiwania zapomnianego, zachowanego w różnych miejscach. #Horczarewo 2024 opiera się na doświadczaniu bliskiego spotkania z tradycjami garncarskimi małej ojczyzny- Kleszczel.
Co zrobimy?
– przeprowadzona zostanie KWERENDA w Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu. Kwerenda obejmie obiekty związane z garncarstwem
kleszczelowskim: wyroby oraz narzędzia. / czerwiec- lipiec 2024/
– zorganizowany zostanie PLENER GARNCARSKI, podczas którego zaproszeni rzemieślnicy odtworzą wybrane obiekty garncarzy kleszczelowskich /22-25 lipca 2024/
– rzemieślnicy- garncarze- uczestnicy pleneru przeprowadzą 4 otwarte WARSZTATY dla mieszkańców i odwiedzających okolicę turystów /sierpień- wrzesień 2024/
– finałem działań będzie WYSTAWA fotografii i obiektów garncarskich stworzonych podczas pleneru i warsztatów /październik 2024/
Dla kogo?
Działania projektowe skierowane są do szerokiej grupy odbiorców wokół tradycji kleszczelowskiego garncarstwa- lokalnego
dziedzictwa regionu. Poprzez realizację projektu chcielibyśmy stworzyć przestrzeń do dialogu międzypokoleniowego. Zarówno dzieci,
młodzieży jak i osób starszych, które mogą uczestniczyć w warsztatach, wystawie podsumowującej.
Kiedy?
Czas trwania projektu to czerwiec-październik 2024.
Co powstanie?
Publikacja udostępniona do nieodpłatnego pobrania w której znajdą się materiały zebrane podczas kwerendy ze zbiorów Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu oraz materiałów udostępnionych przez mieszkańców Kleszczel i okolic związane z tradycjami garncarskimi Kleszczel.
Wystawa fotografii i obiektów garncarskich wykonanych podczas pleneru i na warsztatach.
KWERENDA ze Zbiorów Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu
Z informacji starszych mieszkańców miejscowości Kleszczele wynika że do Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu były przekazywane wyroby garncarzy kleszczelowskich.
Całość zbioru obejmuje 66 szt. wyrobów garncarskich. Obiekty przechowywane są w magazynie oraz eksponowane na wystawach w Skansenie w Ciechanowcu (40 szt.) oraz Muzeum Białoruskim w Hajnówce (26 szt.- wypożyczenie). Podczas wizyt terenowych wyroby zostały zwymiarowane i sfotografowane.
Wyroby garncarskie będące w zasobach Muzeum toczone były na przestrzeni 1964- 1976 roku, przez Leona Sołościukiewicza (49 szt.), Włodzimierza Gładzkiego (14 szt.), Głowackiego (2 szt.). Nadmienić należy że nazwisko Głowacki najprawdopodobniej zostało pomylone a wyroby wytoczył Włodzimierz Gładzki.
Obiekty w ramach badań zostały zwymiarowane i sfotografowane.
W zbiorze dominują wyroby ceramiki siwej (64 obiekty) i biskwitowo- glazurowanej (2 obiekty).
W Kleszczelach odbył się się I PLENER GARNCARSKI
Do udziału zaprosiliśmy 5 współczesnych garncarzy, podtrzymujących tradycyjne rzemiosło.
Tematem pleneru było odtworzenie tradycyjnych obiektów garncarzy kleszczelowskich w skali 1:1
_________________________
Uczestnicy PLENERU:
Agnieszka Jowita Romaniuk- od 2018 r prowadzi własną pracownię ceramiczną KAMIONKA. Od niedawna pracownik MOKSiR w
Kleszczelach, instruktorka zajęć ceramicznych dla dzieci, młodzieży, dorosłych i seniorów oraz osób z niepełnosprawnościami. Działa we
współpracy z okolicznymi kołami gospodyń, ngo-s, szkołami i Domami Kultury wspólnie realizując liczne projekty. Prężnie współpracuje z
Instytutem Teatru Przedmiotu w Policznej, Panem Adamem Walnym ( aktor, reżyser, artysta), wspólnie zrealizowali już kilka projektów
warsztatowych na terenie województwa podlaskiego.
Adrian Bienias – Grafik komputerowy, informatyk, ilustrator mający na koncie wiele publikacji. Od 2020 roku prowadzi pracownię
garncarską w MOKSiR w Kleszczelach. Dużą uwagę przywiązuje do tradycyjnego podejścia do rzemiosła, poszukuje starych wyrobisk
glinianych, fascynuje się wyrobami toczonymi na kole garncarskim w duchu tradycji kleszczelowskiech. Doświadczony w prowadzeniu
warsztatów skierowanych do różnorodnych grup wiekowych od przedszkolaków po seniorów.
Paweł Piechowski– garncarstwem zajmuje się od dzieciństwa, w jego rodzinie jest to już czteropokoleniowa tradycja. Jego pracownia
garncarska mieści się w miejscowości Czarna Wieś Kościelna, na Szlaku Rękodzieła Ludowego. Specjalista w dziedzinie wypału ceramiki
siwej, tradycyjnych technik tworzenia i dekorowania wyrobów garncarskich. Należy do Stowarzyszenia Twórców Ludowych w Lublinie.
Stypendysta Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Warszawie. Nagrodzony mnóstwem dyplomów, wyróżnień i pochwał za
zasługi i promowanie dawnych tradycji.
Iwan Daszkou– Artysta – plastyk w dziedzinie rzemiosła ludowego, wykładowca w Białoruskim Państwowym Uniwersytecie Kultury i
Sztuki. Przez 15 lat pełnił funkcję kierownika Sekcji Ceramiki Związku Twórców Białorusi. Od 2006 r. członek historycznego towarzystwa
ETNO. W 2023 r prowadził warsztaty ceramiczne oraz kaligraficzne w Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach. Uczestniczył w wielu
festiwalach etnograficznych. Prowadzi warsztaty dla dzieci oraz dorosłych z zakresu ceramiki i garncarstwa. Odradza dawną tradycję
wytwarzania glinianych gwizdków i muzycznych instrumentów typu okaryna. Posiada umiejętne, pedagogiczne podejście do osób
różnych pokoleń, z którymi prowadzi zajęcia z zakresu rękodzieła i rzemiosła. Od niedawna pracownik Muzeum Obojga Narodów w
Bielsku Podlaskim gdzie powierzono mu zadanie utworzenia pracowni garncarskiej.
Anna Markiewicz– garncarstwem zajmuje się od kilkunastu lat. Po przeprowadzce na wieś z dużego miasta rozpoczęła naukę
ceramiki pod kierunkiem mistrza Jurka Fiedoruka prowadzącego Pracownię Lipowa. Ukończyła również kurs toczenia na kole w
warszawskiej pracowni AT Ceramik, kurs zdobienia ceramiki 3 stopnia w szkole ceramiki Ceramiq oraz kilka kursów z zakresu mozaiki
oraz wypałów alternatywnych. Prowadzi stałe zajęcia ceramiczne w Gminnym Ośrodku Kultury w Czeremsze.
Na przełomie sierpnia i września 2024 odbył się cykl warsztatów garncarskich.
Uczestnicy na zasadzie inspiracji pod okiem współczesnych garncarzy wykonywali obiekty toczone przez kleszczelowskich GARNCARZY.
𝓓𝔀𝓸𝓳𝓪𝓴𝓲_podwójne naczynie gliniane z uchem. Dawniej donoszono na w nich na pole dwudaniowe posiłki pracującym rolnikom.
Pod okiem 𝓐𝓰𝓷𝓲𝓮𝓼𝔃𝓴𝓲 𝓙𝓸𝔀𝓲𝓽𝔂 𝓡𝓸𝓶𝓪𝓷𝓲𝓾𝓴 uczestnicy próbowali odtworzyć tradycyjny wyrób kleszczelowskich garncarzy.
fot. © Ewa Borkowska fotografia
𝓗ł𝓪𝓭𝔂𝓼𝔃𝓴𝓲_czyli dzbany bez ucha i dzióbka, tradycyjny wyrób garncarzy z Kleszczel, który od pokoleń stanowił ważny element codziennego życia mieszkańców regionu. Służyły przede wszystkim do przechowywania mleka, a ich specjalna forma umożliwiała naturalne wytrącanie się śmietany. Brak ucha nadawał im prosty, funkcjonalny kształt. Dzięki swojej trwałości i praktycznemu zastosowaniu, hładyszki stały się symbolem lokalnego garncarstwa.
𝒜𝒹𝓇𝒾𝒶𝓃 𝐵𝒾𝑒𝓃𝒾𝒶𝓈- poprowadził warsztaty w trakcie, których uczestnicy próbowali swoich sił w lepieniu i toczeniu hładyszek.
fot. © Ewa Borkowska fotografia
𝓜𝓲𝓼𝓪, 𝓑𝓾𝓷́𝓴𝓪. Misa jak misa, każdy z nas bez tego naczynia nie wyobraża sobie żadnej kuchni. Ale czym jest buńka? Otóż jest to naczynie flaszkowate, o mocno kulistym kształcie, charakterystyczny jest dla niej fakt iż średnica musi być większa niż wysokość. My takiej niestety wśród wyrobów naszych garncarzy nie znaleźliśmy. Podobny kształt mają naczynia flaszkowate, które nie obowiązuje ta zasada. i zwyczajnie wyglądają jak krągłe butle. Naczynia te służyły do przechowywania płynów.
Pod okiem 𝓐𝓷𝓷𝔂 𝓜𝓪𝓻𝓴𝓲𝓮𝔀𝓲𝓬𝔃 uczestnicy warsztatów próbowali sił odtwarzając misę i nieco bardziej wymagającą buńkę!
𝓖𝓵𝓲𝓷𝓲𝓪𝓷𝓮 𝔃𝓪𝓫𝓪𝔀𝓴𝓲 Dzieciństwo to dziś synonim beztroski, rodzicielskiej uwagi, ale we wspomnieniach naszych dziadków posiadanie jakichkolwiek zabawek nie było taką oczywistością… Rodzice często więc wieczorami robili namiastki lalek ze szmatek, rzeźbili w kawałkach drewna… a trudniący się garncarstwem mieszkańcy wykorzystywali glinę chcąc umilić czas dzieciństwa swym pociechom 
𝓘𝓿𝓪𝓷 𝓓𝓪𝓼𝔃𝓴𝓸𝓾 poprowadził warsztaty lepienia gwizdków…okaryn.
𝓑𝓾𝓭𝓾𝓳𝓮𝓶𝔂 𝓹𝓲𝓮𝓬 𝓰𝓪𝓻𝓷𝓬𝓪𝓻𝓼𝓴𝓲. Miejsca z kleszczelowskimi piecami garncarskimi nazywane są w lokalnej gwarze „𝓱𝓸𝓻𝓷𝓸”
Piece do połowy wkopane w ziemię wykonane były z cegły szamotowej, uszczelinanej gliną. Składały się z paleniska i komory obsypanej piaskiem. Miały pokaźne rozmiary a garncarz często na jeden wypał musiał poświęcić od 3 do 6 miesięcy pracy by wytoczyć naczynia by wypełnić jego wnętrze.
Pod okiem 𝓟𝓪𝔀ł𝓪 𝓟𝓲𝓮𝓬𝓱𝓸𝔀𝓼𝓴𝓲𝓮𝓰𝓸 udało nam się zaprosić chętne osoby do wspólnej pracy przy przygotowaniu mieszanki z gliny, słomy, trocin i oblepić piec garncarski za Hładyszką.
fot. © Ewa Borkowska fotografia
Dziękujemy za wspólnie spędzony czas wokół garncarskich tradycji Kleszczel!
Zbieramy materiały dotyczące tradycyjnego rzemiosła- garncarstwa.
Jeśli jesteście zainteresowani przekazaniem informacji zapraszamy serdecznie do kontaktu!
____________________________________________
Kontakt:
tel. 85 6818054
meil, daria@hladyszka.pl / w tytule wpiszcie „#Horczarewo 2024”
26 października 2024 roku odbyło się podsumowanie projektu #Horczarewo 2024- garncarskie tradycje Kleszczel.
W ciągu 5 miesięcy zrealizowano różnorodne wydarzenia, które teraz zostały zamknięte w 2 godzinnej opowieści o działaniach projektowych. Kluczowym elementem była kwerenda w Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu, poszukująca obiektów związanych z garncarzami kleszczelowskimi. W ramach projektu zorganizowano również I Plener Garncarski, który zaowocował odtworzeniem naczyń glinianych sprzed 50 lat oraz budową tradycyjnego pieca garncarskiego. Udało się przeprowadzić wypał garnków na kleszczelowskiej ziemi po 48 latach w technice siwej.
W projekcie znalazły się także otwarte warsztaty dla mieszkańców, publikacja o garncarstwie kleszczelowskim oraz wystawa zdjęć obiektów muzealnych i wyrobów stworzonych podczas pleneru. Zwieńczeniem wydarzenia było wystąpienie Marii Klimowicz, o wieloletniej drodze naszego Ośrodka Kultury do przywracania garncarstwa w Kleszczelach, panel dyskusyjny z udziałem współczesnych garncarzy: Anny Markiewicz, Agnieszki Jowity Romaniuk, Adriana Bieniasa, Ivana Dashkov, Pawła Piechowskiego, podczas którego dzielili się opowieściami o trudzie garncarskiego rzemiosła oraz Katarzyny Sawczuk z Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu.
Całość stworzyła wspaniałą przygodę wokół dziedzictwa kulturowego Kleszczel, podkreślając bogactwo i znaczenie lokalnych tradycji.
Dziękujemy uczestnikom wydarzenia za obecność i wspomnienia.
Wystawę KLESZCZELOWSKIE SIWAKI odwiedzili uczniowie Szkoły Podstawowej w Kleszczelach. Wizyta okazała się ważnym elementem edukacji patriotycznej i kulturowej. Poznawanie tradycji oraz historii swojej małej ojczyzny to kluczowy aspekt w kształtowaniu tożsamości lokalnej.
Dzięki opowieściom o życiu przodków, uczniowie mogli lepiej zrozumieć, jak kiedyś wyglądało codzienne życie w Kleszczelach i okolicach.
Zrozumienie przeznaczenia konkretnych naczyń oraz innych artefaktów z przeszłości przyczynia się do szerszej perspektywy na historię i kulturę, a także rozwija empatię względem utraconych tradycji.
Dziękujemy serdecznie Kadrze Pedagogicznej za współpracę i pomoc w organizacji „wypraw”.
Wierzymy że odwiedziny na naszej wystawie staną się inspiracją do dalszego poszukiwania wiedzy i międzypokoleniowych rozmów.
Wspieranie takich inicjatyw jest niezbędne dla zachowania dziedzictwa kulturowego i przekazywania go młodszym pokoleniom.
