#Horczarewo2025- garncarskie tradycje Kleszczel

O projekcie
Niegdyś Kleszczele słynęły z wyrobów garncarskich, charakteryzujących się różną wielkością i kształtem, zależnie od przeznaczenia. Jeszcze w okresie powojennym popularne były tu tzw. “Hładyszki”, czyli gliniane naczynia bez ucha, dawniej używane do zbierania śmietany. Dla zachowania tradycji w pamięci mieszkańców, budynek Miejskiego Ośrodka Kultury, Sportu i Rekreacji otrzymał nazwę “Hładyszka”. Cichym marzeniem było utworzenie pracowni garncarskiej co udało się sfinalizować w roku 2020. Po kilku latach przyszedł czas na poszukiwania zapomnianego, zachowanego w różnych miejscach „horczków” z Kleszczel.
W ubiegłym roku zrealizowaliśmy projekt #Horczarewo 2024 w oparciu o chęć bliskiego spotkania z tradycjami garncarskimi małej ojczyzny- Kleszczel. Odwiedziliśmy Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu i przeprowadziliśmy kwerendę, która była bazą do wyjścia wspaniałych działań wokół garncarstwa z Kleszczel….
Cieszymy się że w roku 2025 możemy eksplorować kolejne zbiory.

Projekt realizowany przez Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Kleszczelach

Koordynacja: Daria Maria Sienkiewicz, e-mail: daria@hladyszka.pl

#Horczarewo 2025 to cykl działań, które przeniosą Cię w świat tradycji garncarskich Kleszczel – malowniczego miasteczka położonego w pobliżu Puszczy Białowieskiej. Nasz projekt to połączenie edukacji, animacji i praktycznych działań, które pozwoiły na poszukiwanie odtworzenie i zachowanie dziedzictwa rzemieślniczego tego regionu.

Co zrobiliśmy? Działania:

Kwerenda w Podlaskim Muzeum Kultury Ludowej, podczas której zebraliśmy informacje i sfotografowaliśmy obiekty związane z garncarstwem kleszczelowskim.
Materiały stały się fundamentem dalszych działań. /maj-czerwiec 2025/
Kurs- plener garncarski, gdzie współcześni rzemieślnicy odtworzyli wybrane dzieła i stworzyli instalację w przestrzeni miasteczka, nawiązując do tradycji Kleszczel. /22-25 lipca 2025/
Cykl warsztatów garncarskich, przeprowadzonych przez uczestników kursu- pleneru, skierowanych do mieszkańców i turystów odwiedzających okolice. Powstałe podczas warsztatów formy zostały wypalone w charakterystycznej dla Kleszczel technice redukcyjnej – na siwo. /maj- sierpień 2025/link do warsztatów:
– Ludowe instrumenty z gliny
– Gładzenie krzemieniem- warsztat tradycyjnego zdobienia wyrobów garncarskich
– Gliniane formy na babę
– Toczenie na kole garncarskim
Warsztaty reportażu dźwiękowego, które pozwoliły uczestnikom na poznanie warsztatu pracy radiowca idzięki nabytym umiejętnościom: zebranie opowieści mieszkańców o garncarstwie /21 czerwca 2025/link do wydarzania:
– AUDIODOKUMENT- warsztat tworzenia podcastów z Miłką Malzahn
FOTOCAST – posłuchaj o kleszczelowskim garncarstwie
Wydarzenie podsumowujące, obejmujące prezentację powstałych obiektów, fotografii oraz wykład na temat dziedzictwa garncarstwa. / 4.10.025/
– Wykład Wojciecha Kowalczuka: Ośrodki Ceramiki Siwej na Podlasiu i Wystawa „Kleszczelowskie Siwaki”
Publikacja online z kilkumiesięcznych eksploracji wokół tradycyjnego garncarstwa!

KWERENDA w Podlaskim Muzeum Kultury Ludowej
#Horczarewo2025 – punktem wyjścia zawsze są poszukiwania!
W tym roku pierwsze kroki skierowaliśmy do Podlaskie Muzeum Kultury Ludowej – wykonaliśmy kwerendę obiektów kleszczelowskich garncarzy (Włodzimierza Gładzkiego i Leona Sołościukiewicza). Zebranie, usystematyzowanie informacji, wykonanie dokumentacji stało się solidnym fundamentem do dalszych, praktycznych etapów projektu.
Serdecznie dziękujemy Podlaskiemu Muzeum Kultury Ludowej za umożliwienie pracy ze zbiorami, szczególne podziękowania kierujemy do Pana Wojciecha Kowalczuka- kierownika Działu Etnografii za przygotowanie i wyselekcjonowanie obiektów z Kleszczel, poświęcony czas, otwartość, wsparcie i niesamowicie ciekawe informacje.

Warsztat INSTRUMENTY LUDOWE Z GLINY
3 maja 2025 w sercu naszych Kleszczel zainaugurowaliśmy projekt #𝗛𝗼𝗿𝗰𝘇𝗮𝗿𝗲𝘄𝗼 𝟮𝟬𝟮𝟱- 𝗴𝗮𝗿𝗻𝗰𝗮𝗿𝘀𝗸𝗶𝗲 𝘁𝗿𝗮𝗱𝘆𝗰𝗷𝗲 𝗞𝗹𝗲𝘀𝘇𝗰𝘇𝗲𝗹. Przy okazji wydarzenia 𝑰𝒎𝒊𝒆𝒏𝒊𝒏𝒚 𝒖 𝑲𝒓𝒐́𝒍𝒂 stworzyliśmy w parku miejskim- strefę garncarską #Horczarewo:
● Ivan Dashkov poprowadził warsztaty tworzenia okarynek/gwizdków…czy jak sam mówi świstunek!
● wystawa 𝗞𝗹𝗲𝘀𝘇𝗰𝘇𝗲𝗹𝗼𝘄𝘀𝗸𝗶𝗲 𝗦𝗜𝗪𝗔𝗞𝗜- efekt poprzedniej edycji projektu #Horczarewo2024
● wyroby z naszej pracowni garncarskiej w Hładyszce
● Paweł Piechowski z Pracownia Garncarska, który odwiedził naszą strefę ze swoimi wyrobami z gliny!

Warsztat GŁADZENIE KRZEMIENIEM

Warsztat AUDIODOKUMENT I Jak tworzyć podcasty?
21 czerwca 2025 Miłka Malzhan poprowadziła warsztatów z realizacji dźwięku. Uczestnicy po wprowadzeniu w świat radiowy otrzymali zadanie dotarcie do najcenniejszego źródła wiedzy – wspomnień lokalnej społeczności.
Podczas spotkań z mieszkańcami Kleszczel i okolicznych miejscowości zbierano opowieści dotyczące dawnego rzemiosła. Utrwalenia wspomnień o garncarzach, ich warsztatach oraz codziennym życiu, w którym gliniane naczynia odgrywały kluczową rolę.
Nagrania z rozmów posłużyły do stworzenia fotocastu i bez wątpienia stanowią bezcenny materiał. Żywa opowieść zyskała szansę ocalenia od zapomnienia i przenosi nas w czas gdy garncarze w Kleszczelach toczyli garnki a dym z pieców podczas wypałów otaczał okolicę Kleszczel.
Fotocast do odsłuchania:
FOTOCAST: #Horczarewo2025 – garncarskie tradycje Kleszczel

Warsztat GLINIANE FORMY NA BABĘ
1 sierpnia 2025 roku w naszej pracowni odbyły się wyjątkowe warsztaty lepienia glinianych form na baby! Pod czujnym okiem 𝗔𝗴𝗻𝗶𝗲𝘀𝘇𝗸𝗶 𝗥𝗼𝗺𝗮𝗻𝗶𝘂𝗸 z Pracownia Ceramiczna Kamionka powstały przepiękne i unikalne prace. Mamy nadzieję, że znajdą one swoje praktyczne miejsce w kuchniach naszych uczestników!

Warsztat TOCZENIE NA KOLE GARNCARSKIM
14 sierpnia 2025 w naszej pracowni garncarskiej 𝗔𝗻𝗻𝗮 𝗠𝗮𝗿𝗸𝗶𝗲𝘄𝗶𝗰𝘇 dzieliła się umiejętnościami a uczestnicy mieli możliwość toczenia na kole garncarskim!
Rzemiosło nie łatwe… toczenie wymaga ogromnego skupienia a uczestnicy spotkania dzięki swojemu zaangażowaniu i sugestiom prowadzącej wytoczyli małe formy, które zachwycają!

Wypał Redukcyjny
2025 rok, drugi wypał w piecu garncarskim techniką redukcyjną, potocznie nazywaną „siwo” na kleszczelowskiej ziemi za nami…
Podczas lipcowego spotkania garncarzy udało się „wypalić” prace z dwóch spotkań warsztatowych. Do pieca ziemnego trafiły gwizdki i gładzone krzemieniem obiekty.
𝗪𝘆𝗽𝗮ł „𝗻𝗮 𝘀𝗶𝘄𝗼” to niezwykłe wydarzenie, które wymaga doświadczenia, umiejętności, precyzji a nade wszystko czasu…. jest dużo stresu bo jednak na każdym etapie może pójść coś nie tak…
trzeba umiejętnie ustawić gary w piecu, żeby pięknie się „osiwiły” i nie było plam, a jeżeli któryś pęknie czy wybuchnie to może pobić gary dookoła…
pilnować systemu podkładania drewna, tak by temperatura wzrastała równomiernie…
„widzieć” przez szczeliny kiedy można zacząć podkładać smolinę… a widzi garncarz doświadczony że to jest ten czas…
zasypać wszystkie otwory pieca…tak by odciąć dostęp tlenu /słynna redukcja/
sprawdzić czy gazy nigdzie się nie ulatniają i czy piec się nie rozszczelnił…
…i czekać… aż piec się wystudzi na tyle by móc go odkopać i wyjmować siwe wyroby garncarskie!
Proces mocno skomplikowany, stresujący ale efekty są zachwycające a radość towarzysząca otwieraniu pieca jest nie do opisania – to chwila pełna emocji, dumy i satysfakcji!